Dzieło kronikarskie, historia, kroniki czy raczej teologiczne zamyślenie nad historią świętą?
Zaglądaliśmy w tym roku już do Pięcioksięgu czyli Tory – Prawa Mojżeszowego, badaliśmy dzieło deuteronomisty, czas zajrzeć do kolejnego wielkiego nurtu Starego Testamentu, jakim jest kierunek zwany dziełem kronikarskim. Obejmuje on cztery księgi 1 i 2 Kronik i Ezdrasza i Nehemiasza. Jak zaznacza ks. prof. Tomasz Jelonek ( inni również: między innymi ksiądz. arcybiskup Stanisław Gądecki, ks. Edward Zawiszewski i wielu innych) obecnie uważa się, że dawnej stanowiły one jedną całość. „ Pierwsza całość obejmowała jeszcze więcej i stanowiły ją nie tylko Księgi Kronik, ale również Księgi Ezdrasza i Nehemiasza. Te bowiem wszystkie cztery, dziś odrębne, Księgi wskazują wiele wspólnych cech. Sądzi się, że miały wspólnego redaktora lub przynajmniej są tworem grupy ludzi wywodzących się ze wspólnego środowiska. Dla tych Ksiąg wspólny jest wątek historyczny, ukazujący dzieje od Adama do odrodzenia po niewoli. W tym układzie Księgi Ezdrasza i Nehemiasza byłyby pozytywnym epilogiem, w przeciwieństwie do tragicznego zakończenia samych Ksiąg Kronik, które kończą się niewolą babilońską. Całość odznacza się wspólnym słownictwem i stylem, wspólna jest w nich metoda opracowania historii oraz źródeł służących do jej opisania. W całości widzimy szczególne podkreślenie elementów kultycznych. W kanonie żydowskim Księgi Ezdrasza i Nehemiasza umieszczone są przed Księgą Kronik, która znajduje się na samym końcu. Księgę tę uważano bowiem jedynie za streszczenie istniejących już Ksiąg”.
Ciekawostką są różne nazwy, które Księgom Kronik nadawały różne kultury mające wpływ na religijność narodu wybranego. Język hebrajski określa je jako „dobre hajjamin”, co można tłumaczyć: „Sprawy dni”, „Wydarzenia dni”, „Księga dziejów”, „Wydarzenia przeszłości”, „Akta dni”, „Wydarzenia rok po roku”, „Sprawy dni”. Nazwy te aczkolwiek sugerujące kroniki, roczniki, czy diariusze a zatem historię w ścisłym tego słowa znaczeniu, nie zawsze odpowiadają ściśle przedstawionej treści. Może dlatego greckie tłumaczenie w tzw. Septuagincie (III/II w. przed Chrystuse) określa je paraleipomenon – co oznacza „rzeczy opuszczone”. Ta nazwa również nie zgadza się z treścią Ksiąg, bo powtarzają one wiadomości znajdujące się gdzie indziej. Może więc lepiej byłoby przetłumaczyć jako „ rzeczy przekazane”, czyli zachowane, opowiedziane przez tradycję.
Zupełnie nowe światło rzuca już chrześcijaństwo a w nim św. Hieronim w Vulgacie jako „Kronikę całej historii świętej” i on chyba trafia najlepiej.
Dzisiaj próbuje się coraz częściej określać rodzaj literacki jako teologiczne zamyślenie nad historią zbawienia. Choć po drodze był również żydowski midrasz ( ale ten był określeniem bardzo ogólnym ), który ogólnie biorąc był aktualizującym i dydaktycznym odczytaniem tekstu biblijnego do stanu religijnego, historycznego i kulturowego danej epoki. Midrasz nie był egzegezą, lecz aktualnym pouczeniem, dzięki któremu słowo Boże, zawierające pełnię wiedzy i mądrości, oświecało umysł i ożywiało wyobraźnię. Midrasze, jak proponuje ks. T. Jelonek, ze względu na problematykę, można podzielić na historyczne, filozoficzne, prawne i mistyczne.
Zanim przejdziemy do treści warto jeszcze trochę uwagi poświęcić autorowi i czasowi napisania. Ze względu na treść i wpływy aramejskie na język przyjmuje się czas napisania tych Ksiąg na okres po niewoli. Łączność zaś z Księgami Ezdrasza i Nehemiasza oraz doprowadzenie do szóstego pokolenia po niewoli potomków Dawida , a w Septuagincie do 11 pokolenia, a także znamienne użycie perskiej nazwy monetarnej darejka”(wprowadził ją król perski Dariusz I (521-486)) przy wyliczaniu darów na budowę świątyni (Xw) zdaje się wskazywać, że Księga powstał na przełomie IV i III w przed Chr., bo musiał już upłynąć dość długi czas, skoro pochodzenie darejki zostało zapomniane i kronikarz posługuje się nią nawet przy omawianiu czasów Dawida. W II zaś wieku przed Chr. musiały być te Księgi już znane, skoro cytowane są przez żydowskiego pisarza z Aleksandrii Eupelemosa ( ok. 157)
Chociaż tradycja żydowska uważała Ezdrasza za autora Ksiąg kronik, to słuszniejsze wydaje się przekonanie, że był nim nieznany Żyd najprawdopodobniej należąc do lewitów, bo wykazuje szczególne zainteresowanie lewitami i kultem świątynnym, bardziej sprawowanym, przez tę grupę.
Jeszcze słów kilkoro o wiarogodności historycznej. Autor cytuje wiele źródeł historycznych, które można podzielić na historyczno-kronikarskie (świątynne i dworskie) oraz prorockie. Są to miedzy innymi: Kroniki króla Dawida, Księga królów Izraela i Judy, Księga królów Izraela, Dzieje królów Izraela, midrasz do Księgi Królów, oraz prorockie: Dzieje Samuela, Natana, Gada Widzącego, Kronika Natana Proroka, Proroctwo Achiasza z Szilo, Widzenie „Widzącego” Jeddo, midrasz proroka Iddo, Księgi Proroka Izajasza. Zauważamy jednak, że czyni to dość swobodnie, jakby wykorzystywał te źródła ściśle do sobie wiadomych celów przebierając i selekcjonując fakty, które były mu bardziej potrzebne tych używał, a które zupełnie nie pasowały do zamierzonego celu, pomijał milczeniem.
Ale teraz zajrzyjmy już w końcu, do tego, co one nam przekazują. Najbardziej treść Ksiąg Kronik oddaje następujący podział:
1. Tablice genealogiczne od Adama do Dawida ( 1-9,44)
2. Dzieje Dawida (11,1-29,30)
3. Dzieje Salomona (2 Krn 1,1-9,31)
4. Dzieje królów Judy ( 2Krn 10,1-36,23)
